Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Λούρος.
Η βασἰλισσα Σοφία, όταν ήλθε στις 15 Οκτωβρίου του 1889 στην Αθήνα ως Πριγκίπισσα Διαδόχου κι αντίκρυσε την ιστορική πρωτεύουσα της μικρής δοξασμένης αυτής χώρας, απογυμνωμένην από κάθε πρασινάδα, με τους γύρω ιστορικούς βράχους αποψιλωμένους και τους δρόμους της πόλεως με τις πλατείες τους πλαισιωμένες με κάτι μαραμένα δενδράκια, εθεώρησε ως ένα από τα πρώτα καθηκοντά της να ηγηθεί σ΄έναν αγώνα φιλοδασικό, για να μπορέσει να ξυπνήσει στο λαό την αγάπη και το σεβασμό προς τα δένδρα και τα δάση. Για να πετύχει όμως αυτόν το σκοπό της, εζήτησε τη συνδρομή του τότε γενικού διευθυντού δασών του Υπουργείου Γεωργίας, του μακαρίτη Πέτρου Κοντού, και μερικών άλλων καθ΄υποδειξίν του, φανατικών φιλοδασικών, που θα πραγματοποιούσαν την εμπνευσμένη της ιδέα ιδρύσεως «Φιλοδασικής Εταιρείας». Έτσι ιδρύθηκε και διωργανώθηκε η «Φιλοδασική Εταιρεία Αθηνών», υπό την επίτιμον προεδρίαν και άμεσον εποπτείαν της Πριγκιπίσσης Διαδόχου Σοφίας. Από τότε, με τη διαφώτισι του λαού από τον Τύπο κι από τις ομιλίες των μελών της «Φιλοδασικής Εταιρείας» στις διάφορες λαϊκές συνοικίες και τα σχολεία περί της μεγάλης ωφελιμότητας των δένδρων και των δασών, δεν άργησε να πραγματοποιηθεί εκείνο που επιθυμούσε η αείμνηστη Βασίλισσα με την ίδρυσι της «Φιλοδασικής Εταιρείας», το ξύπνημα δηλαδή του λαού για την αγάπη και το σεβασμό προς τα δένδρα και τα δάση που δίδουν τη χαρά, τη δροσιά και την υγεία στους ανθρώπους.
Θυμάμαι σαν νάταν χθες ακόμα την αγία εκείνη ημέρα, που πλήθος κόσμου κάθε κοινωνικής τάξεως παρακολουθούσε με χαρά μια στρατιά χιλιάδων μαθητών και μαθητριών των σχολείων να βαδίζει ενθουσιασμένη με τα δενδρύλλια στους ώμους προς τον λόφο του Φιλοπάππου. Και, όταν έφθασε εκεί η Πριγκίπισσα Διαδόχου Σοφία και την είδαν να δίδει το παράδειγμα φυτεύοντας με τα ίδια της τα χέρια το πρώτο δενδρύλλιο, εξέσπασαν όλοι σε ενθουσιαστικά χειροκροτήματα και στα «Ζἠτω η μέλλουσα Βασιλισσά μας» και ρίχθηκαν τραγουδώντας στη φύτευση των δενδρυλλίων.
Μετά την πρώτη αυτή εξόρμησι αναδασώσεως του λόφου του Φιλοππάπου, ακολούθησε και η δευτέρα, με τη συνεργασία του τότε δημάρχου Σπύρου Μερκούρη. Με τα δενδροκομικά εργαλεία του Δήμου ξεριζώθηκαν όλα τα μαραμένα δένδρα των δρόμων και των πλατειών και φυτεύθηκαν νέα ζωηρά δενδρύλλια, που δεν άργησαν να αναπτυχούν σε όμορφα πλατύφυλλα δένδρα. Και λίγο αργότερα ένας άλλος δήμαρχος, νέος, ενθουσιώδης, ο Κώστας Κοτζιάς, με όλη τη ζωντανή πνοή του και τη θερμή αγάπη του στην Αθήνα , συνεπλήρωσε μαζί με τόσα άλλα κοινωφελή δημοτικά έργα το έργον της Πριγκιπίσσης Διαδόχου Σοφίας. Και έτσι μέσα σε λίγα χρόνια, η Αθήνα μας – με τους μεγάλους συνοικισμούς της, τους ασφαλτοστρωμένους δρόμους και τις λεωφόρους , πλαισιωμένες από πυκνές, δενδροστοιχίες , με καλλιτεχνικά διασκευασμένες πλατείες, γεμάτες πλατύφυλλα δένδρα και άνθη , με το δροσόλουστο Ζάππειο, τα πυκνά δασύλλια στους πρόποδας του Λυκαβητού, στους λόφους του Φιλοπάππου και του Αρδητού-έλαβε όψι μεγαλουπόλεως πολιτισμένης.
Ο φιλοδασικός αγών της Πριγκιπίσσης Διαδόχου Σοφίας είχε μεγίστην απήχησι σ΄όλον τον ελληνικόν λαό. Παντού, σ΄ὀλες τις πόλεις των επαρχιών, ιδρύθηκαν τοπικές φιλοδασικές εταιρείες, ώστε ο τόπος πλημμύρισε από το πράσινο.
Αυτό ήταν το πρώτο κοινωφελές και εκπολιτιστικό έργο της αείμνηστης Βασιλίσσης Σοφίας.
Την Βασίλισσα Σοφία πολύ συχνά την έβλεπαν να περιέρχεται πεζή σαν μια απλή αστή με την αφοσιωμένη της Μπέση-την Κυρία επί των Τιμών Αγγελική Κοντοσταύλου-τις διάφορες λαϊκές συνοικίες και απορούσαν, τί άραγε ζητούσε η Βασίλισσα μέσα στις φτωχές αυτές λαϊκές συνοικίες! Ναι, εκεί, μέσα στη φτωχολογιά ήταν πάντα η σκέψι της αείμνηστης Βασιλίσσης Σοφίας.
Και θυμάμαι μια μέρα, που με παρακάλεσε να εξετάσω μια δυστυχισμένη φτωχή εργάτρια που όταν πήγε με την Μπέση της στα Πετράλωνα ν΄αντιληφθεί τη διαβίωση των παιδιών της λαϊκής τάξεως, την είδε κρεββατωμένη. Εζήτησα την διευθυνσί της και πήγα και την εξήτασα. Και όταν γύρισα στο Παλάτι, η Βασίλισσα με δέχτηκε αμέσως στο ιδιαίτερο γραφείο της. Την διαβεβαίωσα ότι δεν επρόκειτο περί παθήσεως της εργάτιδος εκείνης, αλλ΄απλώς περί υπερκοπόσεως. Εκείνο όμως, της είπα, που πολύ με ανησυχούσε, ήταν τα τρία ορφανά πατρός παιδάκια της, που ζούσαν μέσα σ΄ένα υγρό και ανήλιο δωμάτιο μισοάρρωστα. Γι΄αυτά ετόνισα, τα δυστυχισμένα παιδάκια πρέπει να ληφθεί κάποια πρόνοια. Φοβούμαι πως τα περιτριγυρίζει η φθίσις.
Την άκουσα τότε να μου λέει με κάποια νευρικότητα:
– Γι΄αυτό ακριβώς το ζήτημα τη στιγμή αυτή ασχολούμαι με την Μπέση ( Κοντοσταύλου). Είμαι φοβερά ανήσυχη, όχι μόνο γι΄αυτά τα παιδιά, αλλά και για όλα τα παιδιά του λαού μας. Στις περισσότερες συνοικίες, όπου επήγα με την Μπέση, είδα την άθλια ζωή που περνούν και τη ραγισμένη υγεία τους. Ξυπόλυτα, ρακένδυτα, χλωμά, καχεκτικά, περιφέρονται στους δρόμους σαν αλητόπαιδα, τρέφονται ελεεινά και ζουν μέσα σε τρώγλες. Με τέτοιες συνθήκες δεν απορώ καθόλου, ότι η θνησιμότης της ηλικίας αυτής των παιδιών του λαού μας είναι, όπως επληροφορήθην καταπληκτική. Είναι φοβερό αυτό που συμβαίνει στον τόπο μας. Να μην υπάρχει καμιά πρόνοια για τα παιδιά του λαού! Είναι ανάγκη, όχι μόνο φιλανθρωπικά αλλά και εθνικά να εργασθούμε όλοι για την προστασία των παιδιών του λαού μας. Αν εξακολουθήσωμε παραμελούντες το καθήκον μας αυτό, υπάρχει κίνδυνος η ελληνική φυλή σιγά-σιγά να εκφυλισθεί. Η πρόνοια για το παιδί είναι, βέβαια έργον του Κράτους. Είναι όμως και καθήκον του ιατρικού σώματος, να λάβει την πρωτοβουλία στο ζήτημα αυτό. Να υποδείξει στο Κράτος την ανάγκη προστασίας του παιδιού της λαϊκής τάξεως και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν. Το δικό μου καθήκον το ξέρω και δεν είναι ανάγκη να μου το υποδείξει κανείς. Ἑχω ήδη αποφασίσει να ιδρύσω νοσοκομείον για τα απροστάτευτα άρρωστα παιδιά….. ( Ίδρυσε το 1896 το Νοσοκομείον Παίδων «Η Αγία Σοφία» στην Αθήνα, το οποίο λειτουργεί από το 1901 μέχρι σήμερα).
Η Βασίλισσα Σοφία, στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κέρκυρα και Φιλιππιάδα, κατήρτισε στις λαϊκές συνοικίες συσσίτια για τις οικογένειες των επιστράτων και των πτωχών. Συγκρότησε επιτροπές από εκλεκτές κυρίες και δεσποινίδες στις διάφορες συνοικίες για περίθαλψη των οικογενειών των επιστράτων, προμηθεύοντας τα χρειώδη από τον Ερυθρό Σταυρό, όπως Εκείνη τα είχε κανονίσει. Κ΄έτσι βρισκόταν διαρκώς σε κίνησι. Πότε στα συσσίτια, πότε στις επιτροπές των συνοικιών και πότε στα νοσοκομεία, όπου μετεκομίζοντο οι ηρωϊκοί μας τραυματίες, επιβλέποντας τη μετακόμισί τους. Και στον καθένα έδειχνε τη θερμή της αγάπη και τον ενθουσιασμό της για τα ηρωϊκά τους κατορθώματα. Και σαν στοργική μητέρα τους παρηγορούσε, τους ενεθάρρυνε και τους μοίραζε με τα ίδια της τα χέρια διάφορα δώρα.
Κατά την διάρκεια του Ελληνοτουρκικού Πολέμου( 1897) η πριγκίπισσα Διαδόχου Σοφία (δεξιά) με την Αγγελική Κοντοσταύλου ( αριστερά) στο νοσοκομείο που ίδρυσε η πριγκίπισσα.
Ύστερ΄από τους νικηφόρους πολέμους του 12 και 13, η Βασίλισσα Σοφία επανήλθε στα φιλανθρωπικά έργα. Και το 1915, μέσα στις τραγικές εκείνες μέρες του Ευρωπαϊκού Πολέμου, έγιναν τα εγκαίνια του τελευταίου, αλλοίμονον, έργου Της, του «Πατριωτικού Συνδέσμου Ελληνίδων», που ίδρυσε και διοργάνωσε με Ελληνίδες κυρίες σε βάσεις ακλόνητες, με όλα τα τμήματα κοινωνικής αγαθοεργίας. Κ΄έτσι στα χρόνια του σκληρού εκείνου Ευρωπαϊκού Πολέμου, το ίδρυμα αυτό της Βασίλισσας εξυπηρέτησε τον δεινοπαθούντα ελληνικό λαό σε κάθε τομέα της ευεργετικής αποστολής του.
Έπειτα όμως από το δράμα της 30ης Μαΐου 1917 -της εξορίας της Βασιλικής Οικογένειας-το ίδρυμα αυτό περιήλθε στη δικαιοδοσία του Κράτους, που του έδωσε το όνομα «Πατριωτικόν Ίδρυμα». Το Κράτος, βέβαια το ενίσχυσε γενναίως, ώστε σιγά σιγά άπλωσε πλατιά τη ευεργετική του δράσι σε όλους τους τομείς της κοινωνικής πρόνοιας. Μέσα όμως σε αυτόν τον καλοσσιαίον εθνικόν οργανισμό βρίσκεται και θα βρίσκεται πάντα βαθιά χαραγμένο το όνομα της Βασιλίσσης Σοφίας και θ΄αντικατοπτρίζεται το μεγαλείο της ψυχής, το θερμό ενδιαφέρον και η αγάπη Της στη θετή Της πατρίδα.
Έν τούτοις βρέθηκαν Έλληνες να την ποτίσουν με το σκληρότερο δήλητήριο της αγνωμοσύνης, με την οριστική εξορία και το θανατό της στα ξένα. Μακρυά από την πατρίδα, που ευεργέτησε κι αγάπησε με όλη Της την ψυχή.
Και εξόριστη όμως η αείμνηστη Βασίλισσα Σοφία εσκέπτετο, πώς θα μπορούσε ο τόπος μας να προοδεύσει και ο λαός μας να ευημερήσει. Το 1932 ενώ βρισκόμουν με τη γυναίκα μου στο Μόναχο, έλαβα τηλεγράφημά της.
Πήγαμε κατόπιν τούτου με τη γυναίκα μου στη Μέντουλα, κοντά στο Μπολτσάνο, όπου παραθέριζε με τα δυό της κορίτσια, τις Πριγκίπισσες Ειρήνη και Αικατερίνη, και την αφωσιωμένη της Μπέση.
Εκεί σ΄ένα θαυμάσιο κατάφυτο βουνό, όταν είδα τη Βασίλισσα να μένει σ΄ένα ξενοδοχείο, περιωρισμένη μέσα σε δύο δωμάτια, το ένα για την ίδια με την κόρη της, την Πριγκίπισσα Ειρήνη, και το άλλο για το μικρό της κορίτσι, την Πριγκίπισσα Αικατερίνη, μαζί με τη δασκάλα της, μελαγχόλησα. Κ΄έλεγα μέσα μου : «Τι μοίρα κακή!» Και όμως η Σοφία κρατούσε τη Βασιλική κι αρχοντική της αξιοπρέπεια, χωρίς κανένα παράπονο!
Στη Μέντουλα όπου μείναμε τρεις μέρες, μας ρωτούσε για το καθένα από τα κοινωνικής αγαθοεργίας έργα της και για ό,τι αφορούσε τον τόπο μας.
– Ο τόπος μας έχει, μας έλεγε, ανάγκη από πολλά ακόμα έργα και προ παντός άλλου από υγιεινές κατοικίες για τους εργάτες και τους χωρικούς.
Στους περιπάτους μας έδειχνε μερικά χαριτωμένα σπιτάκια εργατικών οικογενειών της Μέντουλας και μας έλεγε:
– Γιατί οι δικοί μας εργάται και χωρικοί να ζουν μέσα σε τρώγλες και να μην έχουν κι αυτοί παρόμοια σπιτάκια, για να χαίρωνται τη ζωή τους; Πρέπει οι Έλληνες ν΄αφήσετε το αλληλοφαγωμἀ σας με την πολιτική. Να κοιτάξετε πως θα μπορούσε η γωνιά αυτή της γης, που φέρει ένα τόσο μεγάλο και δοξασμένο όνομα, να προοδεύσει και ο λαό της, που έχει τόσες αρετές, να ευημερήσει.
Αυτά τα λόγια της αείμνηστης Βασίλισσας, που βγαίνουν μέσα από την τραυματισμένη καρδιά της, τα μεταδίδω ακριβώς όπως τα έχω κρατήσει στις σημειώσεις μου.
Τη Βασίλισσα Σοφία τη γνώρισα και ως σύζυγο και μητέρα υπέροχη. Πολλές φορές μου έτυχε να συναντήσω στο ιδιαίτερο γραφείο του Βασιλέως -όπου συχνά πήγαινα κατά το βραδάκι να του κάνω συντροφιά-το Βασιλικό Ζεύγος , τον ένα δίπλα στον άλλον χαριτολογούντας! Τις στιγμές εκείνες ψυχολογούσα τη γυναίκα, που προσπαθούσε με κάθε τρόπο να διασκεδάζει και ανακουφίζει τον άνδρα της, ύστερ΄από τις τόσες πολύπλοκες Βασιλικές του ασχολίες. Αλλά και ως γιατρός μου έτυχε να παρακολουθήσω κι άλλες ανεπιτήδευτες συζυγικές εκδηλώσεις, που μου αφήκαν τη σταθερή εντύπωσι της, ανάμεσα Βασιλέως και Βασιλίσσης, συζυγικής αρμονίας, αλληλοεκτιμήσεως και πραγματικής αγάπης.
Η βασίλισσα Σοφία και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος λίγο πριν επιστρέψουν στην Ελλλάδα από την πρώτη τους εξορία. Η βασίλισσα φέρει το πένθος λόγω του θανάτου του αγαπημένου της γιού Αλέξανδρου.
Εκείνο όμως, που μου φανέρωσε τη γυναίκα που λάτρευε τον άνδρα της και του είχε απέραντη εκτίμησι, ήταν η στάσις της Βασιλίσσης, τον καιρό που ο Βασιλεύς ήταν βαριά άρρωστος. Σ΄όλη τη διάρκεια της φοβερής εκείνης αρρώστειας, η Βασίλισσα δεν εννοούσε ν΄αφήσει ούτε στιγμή τον Βασιλέα μοναχό στα χέρια της νοσοκόμου. Δίπλα στο προσκέφαλό του τον περιποιόταν, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να τον ανακουφίζει από τα απαίσια και συνεχή παραληρήματά του.
Περιορίζομαι στα λίγα αυτά κι αφήνω τον αναγνώστη μου να διαβάσει το παρακάτω γράμμα της, σ΄απάντησι δικού μου συλλυπητηρίου για την απώλεια του αγαπημένου της Κωνσταντίνου. Μέσα σ΄αυτό το γράμμα θα ιδεί ποιά ήταν η εγέρωχη και αυστηρή Βασίλισσα Σοφία ως σύζυγος:
«Βουκουρέστι, 26 Μαρτίου 1923.
Αγαπητέ καθηγητά Λούρε,
Πολλά πολλά ευχαριστώ για τη συγκινητική επιστολή σας. Ναι, σεις γνωρίζετε, αισθάνεσθε, εννοείτε τί απώλεσα και πόσον υποφέρω. Το πένθος μου δεν εκφράζεται με λέξεις. Δεν μπορώ ακόμη να το πιστεύσω. Σαν αληθινός μάρτυς έφερε το βαρύ σταυρό του ηρωϊκά. Αλλά τα τελυταία γεγονότα τον κατέβαλαν πολύ. Το αίσχος (εννοεί την εκτέλεση των Έξι) και η θλίψις του ήταν υπέρτατη των δυνάμεών του. Η υγεία του είχε κλονισθεί και ήρθε εκείνο που φοβόμαστε προ πολλού. Ήταν τόσο φοβερό και ήρθε τόσο γρήγορα. Στον ουρανό θα λάβει την αμοιβή του και στη γη θα παραμείνει το ονομά του τιμημένο κι αλησμόνητο. Πότε θα μπορέσωμε να τον μεταφέρωμε με τιμές στην ατυχή Πατρίδα του; Θα μεταφερθεί από τη Νεάπολι; Αυτό περιμένουμε όλοι. Ο Θεός να δώσει να γίνει σύντομα. Έχω για σας μιά φωτογραφία του αγαπημένου Βασιλέως και θα σας την στείλω με πρώτη ευκαιρία. Ήλπιζα πως θα σας έβλεπα, γι΄αυτό κράτησα τη φωτογραφία. Είμαι κουρασμένη, γερασμένη, θλιμμένη και νευρική. Είθε σε λίγο να ιδωθούμε. Θάρρος και υπομονή.
Και πάλι ευχαριστώ.
ΣΟΦΙΑ.
Και ως μητέρα η Βασίλισσα Σοφία ήταν απαράμιλλη. Πολλές φορές μου δόθηκε η ευκαιρία να εκτιμήσω τα μητρικά αισθήματά της και τις φροντίδες της για τα παιδιά της. Η Βασίλισσα παρακολουθούσε αδιάκοπα και αυστηρά την υγεία και την ανατροφή των παιδιών της από τα μικρά τους χρόνια. Δεν τ΄άφηνε μονάχα στη φροντίδα της Αγγλίδος. Ούτε, όταν μεγάλωσαν, στου παιδαγωγού τα χέρια. Επέβλεπε συστηματικά τη διαπαιδαγώγησι και τις σπουδές τους.
Η Βασίλισσα Σοφία ήταν παραδειγματική νοικοκυρά. Κάθε πρωί, προτού ασχοληθεί με τις άλλες Βασιλικές υποχρεώσεις της, εννοούσε να κάνει το γύρο της σε όλα τα διαμερίσματα του σπιτιού της, προσέχοντας τα πάντα. Δεν παρέλειπε δε να επιθεωρεί ξαφνικά και τα μαγειρεία, κοιτάζοντας εκεί μέσα αν όλα ήσαν καθαρά.
Εννοούσε το σπίτι της να είναι υπόδειγμα νοικοκυρεμένου σπιτιού.
Αυτή ήταν όπως εγώ την γνώρισα από πολύ κοντά, η Σοφία. Υπέροχη Βασίλισσα, σύζυγος, μητέρα και υπόδειγμα νοικοκυράς. Θυμάμαι με πόση ηρεμία εδέχετο τα ευτυχισμένα γεγονότα του βίου Της. Και με πόση γενναιότητα και εγκαρτέρησι αντιμετώπιζε τα σκληρά της μοίρας κτυπήματα. Σε κανένα δεν θέλησε να εκδηλώσει τον πόνο και τις πίκρες, που η συντετριμμένη και δηλητηριασμένη ψυχή Της αισθανόταν.
Τί μοίρα όμως κακή! και η σεπτή σορός της Βασιλίσσης Σοφίας ήταν γραφτό να παραμείνει στο παρεκκλήσιο της βασιλικής εκκλησίας στη Φλωρεντία, ώσπου και των τριών αυτών μαρτύρων του ελληνικού δράματος, Βασιλέως Κωνσταντίνου, Βασιλίσσης Σοφίας και Βασιλομήτωρος Όλγας, τα σεπτά λείψανα η πατρίδα στις 22 Νοεμβρίου 1936 τα δέχθηκε με απερίγραπτη συγκίνησι, αποδίδοντάς τους τις οφειλόμενες τιμές. Και τα κατέθεσε στο οικογενειακό τους Μαυσωλείο του Τατοΐου, όπου αναπαύονται πια εν ειρήνη.
Κωσταντίνος Λούρος.
Επίλογος
Η βασίλισσα Σοφία πέθανε στις 13 Ιανουαρίου 1932 στην Φρανκφούρτη της Γερμανίας περιτριγυρισμένη απὀ τα παιδιά της. Τις ύσταατες στιγμές της ζωής της τα κάλεσε όλα γύρω της:
– Είστε όλοι κοντά μου; Όχι λείπει ένας. Πού είναι ο Αλέξανδρος;
– Ν΄αγαπάτε την Ελλάδα…
Έφυγε να πάει να συναντήσει τον βασιλιά «της » που η μοίρα το έφερε να πεθάνει δύο μέρες μετά την επέτειο του θανάτου του. Έφυγε να συναντήσει τον γιό της, που του είχε τόσο μεγάλη αδυναμία. Δεν θα έκλαιγε άλλο πια πικρά για τον θανατό του. Θα ήσαν ξανά μαζί στην αιωνιότητα. Η ανθρώπινη μοίρα που χτυπάει το ίδιο κοινούς θνητούς και Βασιλείς, της προσέφερε μια μαρτυρική και πικραμένη ζωή. Ο θάνατος, της έφερε αυτά που της έλειψαν στην διάρκεια της ζωής της. Ηρεμία και γαλήνη. Η Ελλάδα την ξέχασε. Τα έργα της όμως συνεχίζουν την κοινωφελή προσφορά της και αποδεικνύουν μέχρι σήμερα την αγάπη της στην Ελλάδα και τον λαό της…
Επιμέλεια κειμένου: Τέπη Πιστοφίδου.
Πηγή: "The Royal Chronicles".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου