«ΠΑΥΛΟΣ: ΕΝΑΣ ΑΣΥΝΗΘΙΣΤΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ».

Γράφει ο βυζαντινολόγος κ. Kώστας Μ. Σταματόπουλος.

Παύλος Α΄ (1901-1964):

Στιβαρός στο πηδάλιο του σκάφους της πολιτείας, ευπρόσιτος στους πολλούς, απλός στην συμπεριφορά και στον τρόπο ζωής, άψογος σύζυγος και πατέρας, άνθρωπος του καθήκοντος έως αυτοθυσίας, και ταυτόχρονα χαρακτήρας ανοιχτός, καλόκαρδος, σπόρτσμαν και τζέντλεμαν, μουσικός υπό την στενή και την ευρεία έννοια, βαθύς γνώστης της ελληνικής παράδοσης και ταυτόχρονα κοσμοπολίτης, ενσυνείδητος ορθόδοξος χριστιανός και βασιλεύς, με πίστη πλατειά, περιχωρητική, εδραζόμενη στην δια της αγάπης επίτευξη της κοινωνίας, στην κάθετη και οριζόντια της διάσταση, ο βασιλεύς Παύλος υπήρξε από όλους τους αρχηγούς του Ελληνικού κράτους, ο πιο κοντινός στο πλατωνικό πρότυπο του βασιλέως – φιλοσόφου. Πράος και αγαθός, εντυπώθηκε στην λαϊκή μνήμη ως ο καλός βασιλιάς Παύλος. Εξ ού και η πάγκοινη οδύνη και το καθολικό πηγαίο και αυθόρμητο πανελλήνιο πένθος την στιγμή του θανάτου και της κηδείας του, που ήταν ένα από τα ύψιστα σημεία επαφής του λαού και της δυναστείας, στην εκατόχρονη κοινή τους συμπόρευση.

Στο πολιτικό επίπεδο ελίχθηκε με επιτηδειότητα ανάμεσα στους υφάλους της πολιτικής ζωής, σε μία περίοδο ιδιαιτέρως μεγάλων αναταράξεων, ασκώντας με επιτυχία τον ρόλο του ρυθμιστή του πολιτεύματος. Ρόλος ακροβάτη της πολιτικής, καθώς έπρεπε να συμβιβάσει έμπρακτα και καθημερινά τις αντιθέσεις που έκρυβε το ίδιο το Σύνταγμα, ανάμεσα στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και τις βασιλικές προνομίες, που είτε ως πρόκληση και πειρασμός, είτε ως αναγκαιότητα επιβαλλόμενη από τις περιστάσεις, εξωθούσαν τον βασιλέα στην κάθοδο στην πολιτική κονίστρα/αρένα, με ό, τι αυτό συνεπάγεται. Επιλέγοντας, εκτός κομματικής επετηρίδας του Ελληνικού Συναγερμού,  τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1955, ανανέωσε το πολιτικό σκηνικό προς όφελος της χώρας, όπως 45 χρόνια ενωρίτερα το είχε κάμει ο πάππος του Γεώργιος Α΄ στην περίπτωση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Διαβλέποντας ορθά την κόπωση της κοινής γνώμης από την παρατεταμένη, επιτυχή σε πολλά, πλην αυταρχική διακυβέρνηση της Δεξιάς –όντας ο ίδιος προσωπικά μάλλον κεντρώας πολιτικής αποκλίσεως– έλαβε την πρωτοβουλία το 1963 της μεταβάσεως της εξουσίας από τα χέρια της σε εκείνα της Ενώσεως Κέντρου.  Καίτοι ορισμένες πτυχές της παραπάνω διαδικασίας ήσαν στα όρια ή και εκτός των συνταγματικών πλαισίων, η λαϊκή ψήφος δικαίωσε την βασιλική διαίσθηση και επιλογή, φέρνοντας πανηγυρικά την Ένωση Κέντρου στην αρχή, την στιγμή ακριβώς που καλούσε τον Παύλο, σε ηλικία μόλις 63 ετών, ο θάνατος.

Στο δίωρο ντοκυμανταίρ του Νίκου Πολίτη «Παύλος ένας ασυνήθιστος βασιλιάς», που από αγαθή σύμπτωση περατώθηκε την πεντηκοστή επέτειο από τον θάνατό του, εκτυλίσσεται στην λεπτομέρειά της ολόκληρη η ζωή του καλού και αγαθού βασιλέως, και μέσω αυτής παρουσιάζεται στα μάτια μας μια Ελλάδα νοικοκυρεμένη, τόσο κοντινή μας στον χρόνο και ταυτόχρονα τόσο απελπιστικά μακρυνή.

Στην ταινία παρουσιάνονται στιγμιότυπα από κινηματογραφικά Επίκαιρα της εποχής, μία ακέκδοτη εκπληκτική τηλεοπτική συνέντευξη του Παύλου στην Ακρόπολη σε αμερικανό δημοσιογράφο που δεν προβλήθηκε ποτέ στην Ελλάδα, μία μικρή ταινία που γύρισε ο ίδιος ο Παύλος το 1930 στην Ελλάδα όταν την επισκέφθηκε in cognito και μυστικά ως έκπτωτος πρίγκηπας, μεταμφιεσμένος σε ναύτη. Εμφανίζεται επίσης ανέκδοτο αρχειακό υλικό (επιστολές κλπ.). Τέλος, μιλούν για τον Παύλο τα τρία παιδιά του, ο Κωνσταντίνος, η Σοφία και η Ειρήνη, ο εξάδελφός τους ιστορικός συγγραφέας Μιχαήλ,  ο μόνος επιζών υπουργός της εποχής του Παύλου και πρώην πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης, ο ιστορικός και επιστημονικός σύμβουλος της ταινίας Κώστας Σταματόπουλος και οι ιστορικοί Ι. Παπαφλωράτος, Κ. Μπότσιου, Ε. Χατζηβασιλείου, Γ.Μαυρογορδάτος και αυτόπτες μάρτυρες.

Πηγή: περιοδικό "Νέα Πολιτική".